Από τα αγγεία της Αθήνας στο όνομα “yo-yo”

Το yo-yo δεν “εφευρέθηκε” στον 20ό αιώνα. Αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει παραστάσεις νέων που παίζουν με yo-yo ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., όπως στο αγγείο της Antikensammlung Berlin. Είναι θεωρητικά το δεύτερο αρχαιότερο παιχνίδι στον κόσμο μετά την κούκλα (Πλαγγόνα).

Αιώνες αργότερα, στα σαλόνια της Γαλλίας και της Αγγλίας του 18ου αιώνα, εμφανίζεται ξανά ως “bandalore” και “émigrette”. Όμως αυτό που ανοίγει τον δρόμο για τη σύγχρονη εποχή του yo-yo είναι ο Pedro Flores, Φιλιππινέζος μετανάστης στις ΗΠΑ, που αρχίζει να το παράγει μαζικά και – το πιο σημαντικό – να το ονομάζει με το όνομα που είχε ήδη στις Φιλιππίνες: yo-yo.

Όταν ο Donald F. Duncan βλέπει τι κάνει ο Flores, καταλαβαίνει αμέσως ότι δεν πρόκειται για μια απλή μόδα, αλλά για κάτι πολύ μεγαλύτερο. Αγοράζει την εταιρεία του Flores, αγκαλιάζει το όνομα “yo-yo” και βάζει σε κίνηση μια κληρονομιά που θα κρατήσει δεκαετίες.

Η Duncan, οι demonstrators και η «γλυκιά εξάρτηση»

«It’s all different times… but the addiction is still the same on yo-yos», λέει ένας από τους παλιούς demonstrators στο ντοκιμαντέρ. Και έχει δίκιο. Από τη Μεγάλη Ύφεση μέχρι σήμερα, το yo-yo λειτουργεί σαν μικρή, καθαρή εξάρτηση σε κάτι καλό: συγκέντρωση, κίνηση, ροή.

Ο Duncan δεν ήταν απλά βιομήχανος· ήταν μαρκετίστας πριν υπάρξει το marketing. Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες του William Randolph Hearst: οργάνωνε yo-yo contests, και για να συμμετάσχει ένα παιδί έπρεπε να πουλήσει συνδρομές στην εφημερίδα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, μόνο στο Σικάγο, ο τύπος αυτός κατάφερε να φέρει δεκάδες χιλιάδες νέους αναγνώστες – και ταυτόχρονα να βάλει yo-yo σε κάθε γειτονιά.

Στον πυρήνα όμως δεν ήταν τα νούμερα. Ήταν οι άνθρωποι. Οι Φιλιππινέζοι demonstrators που ταξίδευαν από πόλη σε πόλη, έκαναν shows, δίδασκαν παιδιά σε αυλές σχολείων και, πολλές φορές, έδιναν ομιλίες σε βιβλιοθήκες για την πατρίδα τους. Για κάποιους από αυτούς, ο Duncan πρόσφερε κάτι ανήκουστο για την εποχή: σπουδές στο πανεπιστήμιο, αρκεί να δούλευαν ως demonstrators για επτά χρόνια.

Η βασική ιδέα ήταν απλή και πάντα η ίδια: «Idle hands are the devil’s tools – keep those hands busy with a yo-yo». Κράτα τα χέρια απασχολημένα, δώσε στον εγκέφαλο ρυθμό και στόχο, χτίσε χαρακτήρα μέσα από ένα μικρό στρογγυλό κομμάτι ξύλο ή πλαστικό που ανεβοκατεβαίνει στο στρινγκ.

Από το Heritage Tour στο Greek Yo-Yo Contest

Εκεί όπου οι Duncan Tours γέμισαν πλατείες στις ΗΠΑ, σήμερα μικρές ομάδες σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν το ίδιο νήμα: να μην υπάρξει γενιά που να μην δει ένα yo-yo ζωντανά.

Στην Ελλάδα, το Greek Yo-Yo Contest (GrYYC) είναι αυτός ο κρίκος. Σκηνές σε εμπορικά κέντρα, φεστιβάλ, πάρκα· παιδιά που κάνουν το πρώτο τους sleeper, γονείς που θυμούνται το δικό τους Yo-Yo των παιδικών τους χρόνων. Η σκυτάλη αλλάζει χέρια – αλλά το παιχνίδι μένει το ίδιο.

Γιατί έχει σημασία να συνεχιστεί η ιστορία

Αν κάτι μένει από το Duncan Heritage, είναι η ιδέα ότι το yo-yo δεν είναι μόνο αντικείμενο, ούτε μόνο άθλημα. Είναι γέφυρα: ανάμεσα σε γενιές, σε χώρες, σε εποχές που δεν μοιάζουν μεταξύ τους – αλλά χαμογελούν με τον ίδιο τρόπο όταν το trick “βγαίνει”.

Κάθε τοπικός διαγωνισμός, κάθε workshop σε πλατεία ή φεστβάλ, κάθε μικρό GrYYC που στήνεται με μεράκι, είναι ένας τρόπος να πούμε: «η ιστορία δεν τελείωσε – συνεχίζεται εδώ, τώρα, μαζί σου».

Αν κρατάς ένα yo-yo στο χέρι, είσαι μέρος αυτής της ιστορίας – είτε κάνεις το πρώτο σου sleeper, είτε ετοιμάζεσαι για την διαγωνιστική σκηνή θυμάσαι πως μέσα σου έχεις την υποστήριξη και από όσους έρχονται από τότε, σαν τον νεαρό από την κλασική Αθήνα στο αγγείο που κάνει ακριβώς το ίδιο.